Od instalacji elektrycznych wymaga się, aby były trwałe, estetyczne, funkcjonalne i bezpieczne dla użytkowników. Bezpieczeństwo ma znaczenie priorytetowe. W Polsce ciągle jeszcze na skutek porażenia prądem elektrycznym ginie znacznie więcej osób niż w krajach Europy Zachodniej.

Mimo że niesprawne instalacje elektryczne są przyczyną wielu pożarów, troska o bezpieczne użytkowanie urządzeń i instalacji elektrycznych wciąż pozostawia wiele do życzenia.
Jeśli z nieszczelnej instalacji cieknie woda, zwykle widać to gołym okiem i reakcja jest natychmiastowa. Gdy natomiast w starej instalacji elektrycznej nastąpi zwarcie i wystrzelą korki, nierzadko naprawia się ją za pomocą kawałka drutu lub folii aluminiowej wsuniętych w miejsce wkładki bezpiecznikowej i dalej użytkuje.
W razie uszkodzenia izolacji przewodów elektrycznych niebezpieczne napięcie może się pojawić w miejscach, w których nie należy się go spodziewać, na przykład na obudowie lodówki lub pralki. Może także dojść do silnego przegrzania przewodów, a w konsekwencji zapalenia się podłoża, na którym są ułożone.
Naprawianie drutem zużytych bezpieczników topikowych, tak zwane drutowanie, to najprostsza droga do porażenia prądem i wywołania pożaru. Przewody elektryczne są dostosowane do przepływu prądu o określonym natężeniu. Bezpiecznik z dobrze dobraną wkładką chroni instalację przed przeciążeniem (w nowych instalacjach jego funkcję pełni wyłącznik nadmiarowoprądowy).
Przed wymianą instalacji elektrycznej często powstrzymuje nas perspektywa zniszczenia tynku na ścianach i sufitach, ponieważ stare przewody, nawet ułożone w rurkach pod tynkiem, nie zawsze da się łatwo usunąć. Zapieczona izolacja przewodów skutecznie to uniemożliwia.

Dostosowanie do nowych potrzeb i przepisów

Stare zniszczone instalacje elektryczne wymagają dostosowania do nowych potrzeb i przepisów. Przepisy wprowadzone w ostatnich latach są zgodne z normami obowiązującymi w Unii Europejskiej. Większość zawartych w nich zaleceń zmierza do zwiększenia bezpieczeństwa.
Za modernizacją starych instalacji przemawia również wzrastająca liczba używanych odbiorników energii elektrycznej.
Gdy remontuje się cały dom, sprawa jest prosta. Przy okazji robi się także nową instalację elektryczną. Gorzej, gdy trzeba wymienić wyłącznie instalację i zrobić to w taki sposób, by zniszczenia były jak najmniejsze.
Zakres zmian, które trzeba wprowadzić w instalacji, zależy od jej stanu technicznego.
Zgodnie z przepisami zmodernizowana instalacja elektryczna musi spełniać następujące warunki:

• złącze instalacji musi być dostępne dla dozoru i obsługi oraz umożliwiać odłączenie domu od sieci zasilającej;
• w instalacji muszą być oddzielne przewody ochronne i neutralne;
• muszą być zainstalowane wyłączniki nadmiarowoprądowe oraz różnicowoprądowe i inne środki ochrony przeciwporażeniowej, na przykład połączenia wyrównawcze;
• zabezpieczenia powinny być rozmieszczone zgodnie z zasadą selektywności (wybiórczości) polegającą na tym, że te o większej czułości znajdują się bliżej odbiorników, a reagujące ze zwłoką – dalej;
• żyły przewodów o przekroju do 10 mm2 muszą być miedziane (przy większych przekrojach dopuszcza się także żyły aluminiowe);
• instalacja musi być wyposażona w urządzenia ochrony przeciwprzepięciowej.

Ponadto budynek powinien być wyposażony w zewnętrzną ochronę (instalację) odgromową, jeżeli taka potrzeba wynika z postanowień odpowiedniej normy.

Elementy instalacji	Stan istniejący	Zakres modernizacji
Złącze kablowe	złącze starego typu przelotowe lub końcowe z zabezpieczeniem odgałęzienia do budynku	złącze przelotowe zawierające zabezpieczenia odpływu, układ pomiaru energii oraz ochronniki przepięciowe I stopnia
Linia łącząca złącze z główną rozdzielnicą w budynku (tak zwana wewnętrzna linia zasilająca – w skrócie WLZ)	linia wykonana z czterożyłowego kabla ułożonego w ziemi lub – w przypadku złącza umieszczonego przy budynku – z czterech przewodów wciągniętych do rurki izolacyjnej (wspólny przewód neutralno-ochronny (PEN))	kabel pięciożyłowy lub pięć przewodów wciągniętych do rurki -rozdzielenie przewodów ochronnego (PE) i neutralnego (N) (ewentualnie pozostawienie kabla czterożyłowego i rozdzielnie przewodów PE i N przy głównej rozdzielnicy)
Rozdzielnica główna (tablica w budynku)	tablica z bezpiecznikami topikowymi („korkami”) i układem pomiarowym	przeniesienie układu pomiarowego do złącza; wymiana tablicy na nową, wyposażoną w wyłączniki nadmiarowo- i różnicoprądowe; dodanie ochronników przepięciowych II stopnia oraz wyłącznika różnicoprądowego na prąd 300-500 mA jako ochrony także przd pożarem (na nowej tablicy można umieścić również inną aparaturę, na przykład układ imitujący pobór mocy)
Szyny wyrównacze (główna i pomocnicze) oraz połączenia wyrównawcze	brak	zainstalowanie głównej szyny wyrównawczej w piwnicy lub pobliżu tablicy z bezpiecznikami oraz szyny pomocniczej w łazience, wykonanie połączeń wyrównawczych
Obwody odbiorcze	instalacja wykonana z przewodów z żyłami aluminiowymi lub miedzianymi, ale z izolacją w złym stanie	wymiana całej instalacji na nową trójprzewodową w obwodach jednofazowych (230 V) i pięcioprzewodową w obwodach trójfazowych, tak zwanych siłowych (230/400 V)
Obwody odbiorcze	instalacja wykonana z przewodów z żyłami miedzianymi z izolacją w dobrym stanie (potwierdzony pomiarem)	jeżeli to możliwe, wciągnięcie do rurek dodatkowego trzeciego przewodu lub piątego przewodu, ewentualnie wymiana całej instalacji j.w.
Osprzęt	łączniki i gniazda wtyczkowe w złym stanie	wymiana całego osprzętu, w tym wszystkich gniazd wtyczkowych, na wyposażone w styk ochronny (bolec); w łazience montaż osprzętu w obudowie hermetycznej

Więcej na temat modernizacji starych instalacji elektrycznych przeczytacie w miesięczniku Murator 5/2008.

„Murator”

Tekst: Janusz Strzyżewski
Zdjęcia: Piotr Mastalerz